Sorgulanmayan hayat yaşamaya değmez  sözünü antik çağ Yunan filozofu Sokrates söylemiştir. Elbette Sıradan bir söz değildir. üzerinde kitaplar yazılmış felsefi bir deyiştir. Felsefecilerin, siyasetçilerin, ideoloğların, bilim insanlarının bunun gibi olmazsa, da buna benzer, kendi konularında  çok anlamlı düşündürücü, insanlara yol gösterici deyimleri vardır. Bunlara geçmeden önce biraz Sokrates'den söz edelim. Sokrates Atinalı bir baba ve ebenin oğludur. Hiç bir öğrenim görmemiştir. Hatta okuma yazması dahi yoktur. Allah vergisi bir yeteneği ve kabiliyeti vardır. Annesine atfen söylediği "Annem çocuk doğurur, ben fikir doğururum" demiştir. Insan düşünen bir varlıktır. Ama her insanda maalesef yeteri kadar düşünme yetisi gelişmemiştir. Her insan filozof olamadığı gibi, duyarlı da olamıyor. Bunun nedeni üzerinde düşünülmeye değer.  Eğer insanlık bilgi çağına gelmiş, uzayı bile fethetmişse, böylesi değerli düşünür insanların sayesinde olmuştur. Sokrates sorgulanmayan Hayat yaşamaya değmez, derken, anlamasını bilen insanlara altın'dan daha kıymetli yol gösteriyor, òğüt veriyor. Çok kapsamlı bir sözdür bu. Siyasetten, sosyal yaşam, ekonomi, felsefe, ideoloji, aklınıza ne gelirse onu anlatmak istemiştir büyük usta. Körü körüne bir şeyi  kabullenmeyin, inanmayın, araştırın, inceleyin, anlayın, belki de sonra inanın demek istemiştir. Doğruyu, yanlışı, iyiyi, kötüyü birbirinden ayırın demiştir. Kimseye kul olmayın kimseye biat etmeyin, itiat etmeyin, sorgulayin demek istemiştir. Yalanı, dolanı, sizi aldatanı tanıyın demek istemiştir. Büyük filozof daha neler söylemedi ki neler. Ders verdiği akademi diye adlandırılan mütevazi yerin üzerinde kendini bil sözü yazılıdır. Diger anlamı kendini tanıdır. Kendini bilen taniyan başkasını da bilir, tanır, en azından empati yapar. Yalanı dolanı gerçeği bilir. Aldatanları, asalakları, sömüruculeri tanır. Sokrates verdiği derslerde  diyaloğu, soru cevap şeklindeydi. "Kimseye birşey öğretemem ancak düşündürürum" demiştir.  Kurulu eğemen sistemin ahlaki yapısıni eleştirdiği için idama mahkum edilir. Fikrinden vazgeç seni afedelim teklifini kabul etmemiş,  Baldıran zehrini  içerek ölür. İnsanlık tarihinde birbirlerinden nice daha değerli düşünürler gelmiştir. Bunlardan en önde gelenleriden biri de Albert Einstein, "Evrende en büyük ziyan sorgulama yeteneğinizi yitirmiş bir beyindir" diyerek, Sokrates ile benzer bir şekilde düşünmüştür.  Eğer şimdi bir uygarlık, medeniyet varsa doğulu, batılı düşünür insanların sayesinde olmuştur. İslam aleminde önemli düşünürlerin bazıları: Cabir Bin Hayyan, birçok bilim insanı tarafından modern kimyanın kurucusu olarak kabul edilir. Cezeri, internet, bilgisayar'ın temeli sayılan Sibernetik'i bulmuştur. Farabi aristoles'ten sonra ünlü bir felsefeci olarak bilinir. Biruni, matematik ve astronomi dallarinda keşifler yapmıştır. Batı uygarlığı, araştırma  inceleme, sorgulama sayesinde ileri bir seviyeye gelmiştir. Doğu müslüman tohumu, bilimde araştırmada geri kalmıştır. Halbuki müslümanların kutsal kitabı Kur"an ilk ayetinde İkra oku denilmesine rağmen, genel olarak okumayan, sorgulamayan toplumlar haline gelinmiştir. Bir çok hadiste ilim bilim teşvik edilmiştir. Hazreti Muhammet ilim Çinde bile olsa gidin öğrenin demesine rağmen böylesine bir gerilik cehalet büyük bir çelişki ve düşündürücüdür. Ayrıca yanlış bir algı olarak, ilim öğrenmeyi yalnız dini bilimler olarak zannedilmiştir. Oysa bu büyük bir yanılgıdır. Ayetler ve hadislerin kastettikleri dini ilim kadar belki daha fazla diğer pozitif bilimler öğrenin denildiğini anlamak mümkündür. Zira Kur'anın çok ayetlerinde düşünün, araştırın sorgulayin denilmiştir. Doğu müslüman gençliği genelleme yapmadan dersek, çoğunluk olarak okumuyorlar, araştirmiyorlar. Bir telefon bağımlılığı olmuştur. Böyle olunca insan özne bir ruh olmuyor, nesne gibi oluyor yazık. Bu olumsuz durumu aşmak için, mutlaka değişik bilimleri öğrenmek okumak, araştırmak gerekir.